বাইশ অটোবৰৰ দিনা যোৰহাটৰ পৰা উভতি গৈ আকৌ শিৱসাগৰব ঢাকবঙাল ঠাই ললোঁগৈ। দেখিলোঁ ডাকবগুলাৰ ভাল খোটবলি দুটা কোনোবা দুজন অধিকাব- ভুপ্ত হৈ আছে। খানহামাক সুধিলোঁ, সেই খোটালি দুটাত কোন আছে? খানছামাটো অম্মীষা। সি এজনব নাম ক'লে-"অব ডাস্তব,'। আঁচ মাবি লুপ্ত কৰি দিয্য অসমীযা শব্দটোব ইংবাজ। প্রতিশব্দটো lasect। অৱশ্যে এই ইংবাজী শব্দটোৰ অসমীযা অনুবাদটোহে নি বাৱহাৰ কৰিছিল যাক মই অসম এবি আহিববে পবা আজি দুকুবি বছব শুনা নাছিলোঁ, মাথোন হেমকোষত হে নিবাস কৰা দেখিছিলোঁ। হঠাৎ আজি মই সেই শব্দটো ডাকবঙালাব লগবাধ মুখত ওলোৱা শুনি গুন্তিঃ হ'লোঁ। ভাবিলোঁ, সি সেই ভদ্রলোকজনক উপল,ঙা কবি তেনেকৈ কৈছে নেকি তাৰ পিছত তাক ভালকৈ সেই মানুহজনৰ কাম-কাজৰ আঁতি-গুবি সুধিহে বুজিব পাৰিলোঁ, সি কি কৈছে। যি হওক, এই প্রৱণ পঢোতাসকলে মোব এইযাব শ্লীলতাবর্জিত কথাৰ ইঙ্গিতৰ নিমিত্তে মোক ক্ষমা কবিব। সত্য ঘটনা লিপিবদ্ধ কৰিবলৈ গৈছে মই এই ফেচাজগব লগাইছোঁ। "ইঙ্গিতং হৃদগতো ভাবো বহিৰা বাৰ আকৃতিঃ" যদিও সি মোৰ আচল হহৃদগত ভাব নহয।
আবেলি শিৱসাগৰৰ মহিলা সমিতির সভালৈ যাবলৈ নিমন্ত্রন আহিল। তাৰ পিছত ছাত্রসকলব সভালৈ। সভা সমিতিযে মোক আনুরাই পেলাইছিল। কিন্ত এক কৰোঁ মোৰ দেশব আই, বাই, ভনী, জাঁ, নাতিনীসকলৰ আহ্বান আব, পঢ়াশালিৰ ছাতৰসকলৰ আমন্ত্রণ অগ্রাহ্য কৰাটো অসম্ভব। সভালৈ গৈ দেখিলে। বিবাট আয়োজন। সভাঘৰ সজাই পৰাই ৰমক-জমককৈ ৰখা হৈছে আৰু পুৰুষ মহিলা- সকলেৰে সভাঘৰ ভৰি পৰিছে। যোৰহাটত মহিলা বিবর্জিত (যদিও পুৰুষৰ লেখ কম আছিল) এই মহিলা বিপুল সভাত বিৰাট সমাৰোহ দেখি সন্তোষ লভিলোঁ। স্নেহস্পদ শ্রীযুত কুলধৰ চলিহা সভাপতিৰ আসনত। উমান পাই আহিছোঁ, তেওঁ আৰু তেওঁৰ সুযোগ্য প্রাতা শ্রীযুত পদাধৰ চলিহা সদায মোব পক্ষপাতী। গতিকে সভাপতিৰ মুখৰ পৰা ওলোৱা মোৰ বিষযে যি বেইযাৰ মৰম সনা কথা সুধিলো, সেই বেইযাৰ গুণিলো আব, কিজানি অতিবজিতেই, ইযাকে ভাবি পাহাৰব নোৱাৰিলো। যি হওক, যি হওক, কিন্তু মোৰ মৰমৰ শিৱসাগৰব আইসকলৰ অভ্যর্থ'না অভিনন্দন আদি আজি মই ক'ত লওঁ, ক'ত থওঁ? তেওঁলোকে আগ্রহ কৰি দিয়া অভিনন্দন পত্ৰৰ উণ্ডব স্বৰূপে আষাৰচেৰেক কিবা কিবি কলো। কলো নুবুলি, লেবলেবালো বুলিয়েই বিজানি ঠিক হয়। সম্ভরতঃ মোৰ কথাবোবে তেওঁ- লোকক আমনি লগাইছিল। যি হওক শিৱসাগবীয়া আইসকলে জানি থব যে তেওঁ- লোকৰ আদৰ অভ্যর্থনাত মই ইমান অভিভূত হৈ পৰিছিলোঁ যে বুড়া চকুযোৰ থৰালি চোঁচোঁখা পৰা সস্মৃতিৰ নিচিনা দেখিহে, নতুবা তাৰপৰা আনন্দাশ্রুৰ ধল বৈ অহা তেওঁলোকে দেখিলেহেতেন। সভ্যত সব, ল'ৰা-ছোৱালী অভিনয় আচল অসমীয়া সুৰেৰে ছোৱালীবিলাকৰ নাম, সঙ্গীত যি হৈছিল, সেইবোৰেও মোক নথৈ সন্তোষ। দিছিল। শিক্ষিতা কম বয়সীয়া মহিলা এজনাই সুন্দৰ কবিতা এটি ৰচনা কবি, ভালকৈ লেখি, লেখাখনত আজিকালি বন্ধোৱা ছবিৰ দৰে কাচ আৰু বাও দি, পঢি মোক উপহাৰ দিছিল। সেই মহিলাটিয়ে আগৰ সভা এখনতো তেনেকৈয়ে তেওঁৰ বাঁচত কবিতা এটি মোক দিছিল। দুইটি কবিতাৰ বচনা সুন্দৰ। অসমীয়া কম বয়সীযা মাহলা এজন্যই এনে কবিতা ৰচনা কৰিব পৰা ক্ষমতা দেখি মই সন্তোষ পাইছিলো। দুইটি কবিতা আদবেবে মই মোব ঘবৰ বেৰত স্বাঁৰি থৈছোঁ। মহিলাজনার নাম শ্রীমতী গোলাপলতা দাসী আৰু তেওঁ মহিলা সমিতিৰ সভ্যা।
মহিলাসবলব সভা ভঙ্গ হোৱাৰ পিছত তাতে ছাত্ৰসকলৰ সভা জযমতী নাটৰ পৰা দুটো এটা দশ্যৰ অভিনয, বেৰিটাৰ তাৰাপ্রসাদ চলিহৰৈ ঘৰব সৰু ল'বাটিযে সংংৰেবে গোৱা বৰগ।ত ইত্যাদিবে সেই সভা মনোৰম হে পৰিছিল। ভেইলোবব অভিনন্দন পত্ৰৰ উদ্ভবতো মই আষাৰ চেৰেক ক'বলগ যাত পবিছিলো। মোৰ দেশব আশাৰ স্থল উঠি অহা ছাতবসবলব মঙ্গলব নিমিত্তে ঈশ্বৰৰ চৰণত প্রার্থনা কৰি শিৱ- সাগৰৰ আনন্দ উৎসৱৰ সমাপতিত উপস্থিত হ'লোঁ। পিছদিনা আবেলি মটবেবেই আমি ডিবুকুলৈ উভতি গুচি আহিলা।
চৌব্বিশ আব, পাঁচশ অটোবব ডিব্ৰুগবতে কটাই, চান্দিশ অধোবৰত পুরাই, তিনিচুকীযাব বাইজৰ নিমন্ত্রণ ৰক্ষা কৰিবব নিমিত্তে তিনিচুকীযালৈ গ'লো। তিনি- চুকীযাত শ্রীযুত সোমেশ্বৰ বন্ধু,রাকে প্রমুখ্য কৰি গণ্যমান্য ভদ্রলোকসকলৰ সমাদৰ লভি আবেলি বেলিকা মোৰ পৰণ বন্ধ, শ্রক্ষাপদ শ্রীযুত বজনীকান্ত বৰদলৈ ডাঙবীযাৰ সভাপতিত্বত, পুৰুষ আৰু মহিলাব সম্মিলিত সভাত উপস্থিত হৈ, ডেকা সকলৰ অভিনয আৰু সৰ, সৰু, ছোৱালীবোৰৰ সঙ্গতি আৰু, অভিবাদন মহিলা আব, পুৰুষসকলৰ সুকীয়া সুকীয়া অভিনন্দন পত্র গ্রহণ কৰি সকলোকে মোৰ কৃতজ্ঞতা জ্ঞাপন কৰি সেই ৰাতিযেই ডিব্ৰুগড়লৈ উভতি আহিলো। তিনিচুক ব্লাব সেই সভাৰ বঙ্গমঞ্চত ডেকাজনচেৰেকে জয়মতী নাটৰ পৰা দুটা দৃশ্য এনেকৈ অভিনয কৰি দেখুৱাইছিল যে তাব তেনে সশ্বাঙ্গসুন্দব অভিনব মই আগেয়ে ক'তো দেখা নাছিলোঁ অতি হয চিত্তেবে মই তেওঁলোকৰ সেই সুন্দৰ অভিনয় উপভোগ কবিলোঁ।
সাতাইশ অক্টোবৰত ডিব্ৰুগবাঁধা বন্ধু-বান্ধরসকলৰ পৰা বেজাৰ মনেৰে বিদায লৈ, বাতি বেলত উঠি গগুৱাহাটীৰ ফালে যাত্রা কৰিলোঁ। আঠাইশ অভোবব সন্ধ্যা বেলিকা গুৱাহাটী পাই, আকৌ আলল বলেজব প্রিঞ্চিপেল স্নেহাস্পদ জ্ঞানদাভিৰাম বৰুৱাৰ ঘৰত আলহী হ'লো। ঘোৰা দৌৰৰ ঘুবর্ণাঁয়া চকবৰ য'ব পৰা ছুটি মৌলছিলোঁ মেলিছিলো, আবো সেইখিনিকে পালোহি। "জ্ঞান বোপা" আৰু "মাজিরে" ভাগৰি অহা ঘোৰাক 'ঠান্ডা কৰি তহলাই আনি যতন কবি "দান্য পান।" খাবলৈ দিলে। আকৌ গুরাহাটীত সভা সর্নিতি উদ্যোগ হ'ল। ২৯ তাৰিখে আলল কলেজৰ ছাতৰসকলে আৰম্ভ কৰি সভা পাতি এই লেখকক অভিনন্দন পত্র প্রদান কৰি সম্মানিত কৰিলে। সেই সভাপতি হৈছিল মোৰ পৰণি বন্ধ, শ্রদ্ধাস্পদ মন্ত্রী বাব বাহাদুৰ শ্ৰীযুত কনকলাল বৰুৱা ডাঙৰীষ্য। নগৰৰ অনেক গণ্যমান্য মানুহ সভাত উপস্থিত আছিল। কিন্তু হায। মোৰ "মিতা" শ্রদ্ধাস্পদ লক্ষীপ্রসাদ বৰুৱা বিশিষ্ট বশ্ব, প্রত্নতত্ত্বদ্র পণ্ডিত হেমচন্দ্র গোসাই, অমাধিক মিষ্টভাষী সুবিখ্যাত সাহিত্যিক সতানাথ বৰা ক'ত। আজি যাক সমাদৰ দেখুৱাবব অর্থে' গুৱাহাটীত সভা বাঁংছে, তেওঁলোক এই পুৰীত থকাহে'তেন নিশ্চয বিশিষ্ট সমজ, রাসকলৰ ভিতৰত তেওঁলোকৰ প্রসন্ন মুখ তেওঁ দেখিবলৈ পালেহে'তেন। সভাত অসমীযা সঙ্গীত, বৰগীত, আব,ণ্ডি বস্ত, চা, প্রভৃতি যথাৰীতি চলি সকলোৰে আনন্দ বর্তন কৰিছিল। কনকলাল বৰুৱা ভাঙবীযাব সুন্দৰ সাব্রা বক্তৃতাই সকলোকে সন্তোষ প্রদান কৰিছিল। উত্তৰত মই অনেক বছৰৰ মৰত মোৰ মাতৃভূমি অসম দেখি, নানা বিষয়ত মোৰ কেনে লাগিছিল, তাৰ বিষযে অলপ অচৰপকৈ সভাৰ উদ্যোগীকসকললৈ শলাগৰ শৰাই আগবঢ়াই সেই দিনাৰ কাৰ্যা সুসাঙ্গ কবিলোঁ।
পিছদিনা ৩০ অক্টোবৰ তাৰিখে মোব কলিকতালৈ উভতি যাবৰ কথা। পুরা আল ল কলেজৰ ছাত্ৰসকলে আমাব ছবি তুলিলে। জম পাতি থকা ছবি। গুৱাহাটীৰ গরণ মেন্ট স্কুলব ছাতৰসকলৰ বিশেষ অনুবোধত আবেলি তেওঁলোকৰ সভালৈ গ'লো। ছাতৰ আব, শিক্ষক সকলৰ আদৰ অভ্যর্থনাত বিশেষ সন্তোষ লাভ কৰি তেওঁলোকক মোৰ শলাগ জনাই, বক্তৃতাৰ গড়েবে আষাৰচেৰেক কৈ, তেওঁলোকৰ ওচৰত মেলানি মাগি থকা ঠাইলৈ উভতি আহি অলপ আহাৰ কৰি মটবেৰে পান্ডুলৈ গৈ পাৰ হৈ ৰেলত উঠিলোগৈ। নোৰ মনত এটি বিষাদ ৰ'ল। সোণাৰাম হাইস্কুলৰ ছাতৰ আৰু, শিক্ষকসকলে বৰ আগ্রহ কৰি তালৈ যাবলৈ মোক নাতিছিল। কিন্তু সেইদিনাই ওপৰত কৈ অহা কাৰ্য্য'বোৰ সমাপন কৰি উভতি যাবলৈ বেল ধৰিব লগীষা হোরাত সনধৰ নাটনিত পৰি, তেওঁলোকক বিমুখ কৰিবলৈ বাধ্য হলোঁ দেখি মই মনত নথৈ বেজাৰ পাইছিলো। আশাকৰো মোৰ অৱস্থাটো বুজি তেওঁলোকে মোক গুনা কৰিছে।
ছাতৰসকলৰ সভাত এটি অতি কম বয়সীয়া লৰাই (শিশু, বুলিলেই হয) হাম্ম'নিয়ামৰ সহায়ত সুন্দৰকৈ এটি গান গাইছিল। মই মুগ্ধ হৈ আসনৰ পৰা উঠি সভাতে ল'ৰাটিৰ গালত এটি চুমা খালোগৈ। তাহানি কলিকতাত "মাষ্টৰ মদন" বোলা তেনেকুৱা গান গোৱা ল'বা এটিব গান শুনিছিলোঁ। আজি অসমীয় "মাণ্ডৰ মদনক" দেখি বৰ সন্তোষ পালোঁ।
মুঠতে এইবাৰ মাতৃমুখ দর্শন কৰি মোৰ অশেষ অপৰাধৰ নিমিত্তে মই মাতৃব চৰণত পৰি ক্ষমা মাগি, তেওঁৰ আশীবাদ শিৰত লৈ, কিছুকালৰ নিমিত্তে আকৌ মাতৃভূমি পৰিত্যাগ কৰি, বিদেশত থকা মোৰ কাৰ্য্য' ক্ষেত্রলৈ উভতিলোঁ। ভালেখিনি পৰলৈকে ৰেলগাড়ীত মোৰ মনটো বিষাদৰ ডাৱৰে ওন্দোলাই থৈছিল।
