বম্বে ষ্টক এক্সচেঞ্জ (বিএছই) চেন্সেক্স, যাক প্ৰায়ে কেৱল চেন্সেক্স বুলি কোৱা হয়, ভাৰতীয় ষ্টক বজাৰৰ বিত্তীয় স্বাস্থ্য আৰু প্ৰদৰ্শনৰ এক উল্লেখযোগ্য সূচক। ১৯৮৬ চনত স্থাপিত হোৱা চেন্সেক্সখন ঘৰুৱা আৰু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় পৰ্যায়ত আটাইতকৈ বেছি চোৱাচিতা আৰু বিশ্লেষণ কৰা সূচকাংকসমূহৰ ভিতৰত অন্যতম হৈ পৰিছে। এই লেখাটোত চেন্সেক্সৰ সবিশেষ, ইয়াৰ গঠন, আৰু ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক পৰিৱেশ প্ৰতিফলিত কৰাত ইয়াৰ ভূমিকাৰ বিষয়ে গভীৰভাৱে আলোচনা কৰা হৈছে।
চেন্সেক্স কি?
চেন্সিটিভ ইনডেক্সৰ সংক্ষিপ্ত ৰূপ চেন্সেক্স হৈছে বজাৰৰ ওজনযুক্ত সূচকাংক যিয়ে বম্বে ষ্টক এক্সচেঞ্জত তালিকাভুক্ত ৩০টা বৃহৎ আৰু সক্ৰিয়ভাৱে ব্যৱসায় কৰা কোম্পানীসমূহৰ প্ৰদৰ্শন জুখিব পাৰে। এই কোম্পানীসমূহ বিত্ত, তথ্য প্ৰযুক্তি, স্বাস্থ্যসেৱা, শক্তি আদি বিভিন্ন খণ্ডৰ। সূচকাংকটো হৈছে ষ্টকৰ টোপোলা যিয়ে ভাৰতীয় শ্বেয়াৰ বজাৰৰ এক বহল ক্ৰছ-ছেকচনক প্ৰতিনিধিত্ব কৰে।
চেন্সেক্সৰ গঠন:
চেন্সেক্সত তালিকাভুক্ত কোম্পানীসমূহ বজাৰ মূলধন, লিকুইডিটি, আৰু বিত্তীয় পৰিৱেশনৰ দৰে কিছুমান মাপকাঠীৰ ভিত্তিত সময়ে সময়ে পৰ্যালোচনা আৰু সংশোধন কৰা হয়। লক্ষ্য হৈছে এই সূচকাংকটোৱে যাতে সামগ্ৰিক বজাৰৰ আৱেগ আৰু ভাৰতীয় অৰ্থনীতিৰ মূল খণ্ডসমূহৰ প্ৰদৰ্শন সঠিকভাৱে প্ৰতিফলিত কৰে। ৰিলায়েন্স ইণ্ডাষ্ট্ৰীজ, টাটা কনচালটেন্সি চাৰ্ভিচেছ (টিচিএছ), এইচডিএফচি বেংক, ইনফ’ছিছৰ দৰে ব্লু-চিপ কোম্পানীসমূহ হৈছে চেন্সেক্সত প্ৰায়ে অন্তৰ্ভুক্ত কৰা কিছুমান বিশিষ্ট নাম।
গণনা পদ্ধতি:
চেন্সেক্সৰ গণনাত ইয়াৰ গঠনকাৰীসমূহৰ ফ্ৰী-ফ্ল’ট বজাৰ মূলধন নিৰ্ধাৰণ কৰা হয়, কেৱল বজাৰত ব্যৱসায়ৰ বাবে উপলব্ধ শ্বেয়াৰসমূহ বিবেচনা কৰা হয় আৰু প্ৰমোটাৰ, চৰকাৰী সংস্থা আৰু কৌশলগত বিনিয়োগকাৰীৰ হাতত থকা শ্বেয়াৰসমূহ বাদ দিয়া হয়। চেন্সেক্সৰ ভিত্তি বছৰ ১৯৭৮-৭৯, বজাৰৰ প্ৰদৰ্শনৰ ঐতিহাসিক দৃষ্টিভংগী প্ৰদান কৰিবলৈ ভিত্তি মূল্য ১০০ নিৰ্ধাৰণ কৰা হৈছে।
চেন্সেক্স গণনাৰ সূত্ৰটো হ’ল:
চেন্সেক্স
=
(
৩০ টা কোম্পানীৰে বজাৰ মূলধনৰ যোগফল
ভিত্তি বছৰৰ বজাৰ মূলধনীকৰণ
)
×
ভিত্তি মান
চেন্সেক্স=(
ভিত্তি বছৰৰ বজাৰ মূলধনীকৰণ
৩০ টা কোম্পানীৰে বজাৰ মূলধনৰ যোগফল
৷
)×ভিত্তি মূল্য
এই পদ্ধতিয়ে সূচকাংকটোক সামগ্ৰিক বজাৰৰ গতিবিধিৰ প্ৰতিনিধিত্বমূলক হ’বলৈ অনুমতি দিয়ে, যাৰ ফলত বৃহৎ বজাৰ মূলধন থকা কোম্পানীসমূহক অধিক ওজন দিয়া হয়।
চেন্সেক্সৰ ভূমিকা:
ভাৰতীয় শ্বেয়াৰ বজাৰৰ প্ৰদৰ্শন আৰু ধাৰাসমূহৰ বিষয়ে অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰাত চেন্সেক্সে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰে। ইয়াৰ তাৎপৰ্য্যৰ কিছুমান মূল দিশ ইয়াত উল্লেখ কৰা হ’ল:
বজাৰ বেৰ’মিটাৰঃ চেন্সেক্সে ভাৰতীয় শ্বেয়াৰ বজাৰৰ সামগ্ৰিক স্বাস্থ্যৰ বাবে বেৰ’মিটাৰ হিচাপে কাম কৰে। সূচকাংকৰ গতিবিধি বিনিয়োগকাৰী, বিশ্লেষক আৰু নীতি নিৰ্ধাৰকসকলে বজাৰৰ আৱেগ জোখাৰ বাবে নিবিড়ভাৱে নিৰীক্ষণ কৰে।
বিনিয়োগৰ সিদ্ধান্ত: বিনিয়োগকাৰীয়ে ষ্টক ক্ৰয় বা বিক্ৰীৰ বিষয়ে জ্ঞাত সিদ্ধান্ত ল’বলৈ চেন্সেক্সৰ ধাৰা ব্যৱহাৰ কৰে। ই তেওঁলোকক বজাৰৰ প্ৰচলিত পৰিস্থিতি বুজিবলৈ আৰু কৌশলগত বিনিয়োগৰ বাছনি কৰাত সহায় কৰে।
অৰ্থনৈতিক ইংগিত: চেন্সেক্স মূল্যবোধৰ পৰিৱৰ্তনে প্ৰায়ে বহল অৰ্থনৈতিক ধাৰা প্ৰতিফলিত কৰে। বুলিছ বজাৰসমূহে অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধিৰ প্ৰতি আশাবাদৰ ইংগিত দিয়ে, আনহাতে মন্দাৱস্থাৰ ধাৰাসমূহে উদ্বেগ বা অনিশ্চয়তাৰ ইংগিত দিব পাৰে।
গোলকীয় প্ৰভাৱ: চেন্সেক্স আন্দোলন কেৱল ঘৰুৱা প্ৰভাৱত সীমাবদ্ধ নহয়; ইয়াৰ বিশ্বব্যাপী প্ৰভাৱো পৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিনিয়োগকাৰীসকলে উদীয়মান বজাৰৰ গতিশীলতাৰ মূল্যায়নৰ অংশ হিচাপে চেন্সেক্সৰ ধাৰা অনুসৰণ কৰে।
অস্থিৰতা আৰু প্ৰত্যাহ্বানসমূহ:
চেন্সেক্সে মূল্যৱান অন্তৰ্দৃষ্টি প্ৰদান কৰিলেও মন কৰিবলগীয়া যে শ্বেয়াৰ বজাৰখন সহজাতভাৱে অস্থিৰ। ভূ-ৰাজনৈতিক পৰিঘটনা, অৰ্থনৈতিক নীতি, বিশ্ব অৰ্থনৈতিক অৱস্থা আদি বাহ্যিক কাৰকে সূচকাংকটোক প্ৰভাৱিত কৰিব পাৰে। হঠাতে উঠা-নমা হোৱাটো অস্বাভাৱিক নহয়, আৰু বিনিয়োগকাৰীয়ে দীৰ্ঘম্যাদী দৃষ্টিভংগী আৰু বিপদৰ বিষয়ে সম্যক বুজাবুজিৰে শ্বেয়াৰ বজাৰৰ কাষ চাপিব লাগিব।
সামৰণিত ক’ব পাৰি যে ভাৰতৰ অৰ্থনৈতিক পৰিৱেশৰ গতিশীল প্ৰকৃতিক প্ৰতিফলিত কৰি বিত্তীয় বজাৰৰ ক্ষেত্ৰখনত চেন্সেক্স এক গুৰুত্বপূৰ্ণ আহিলা হিচাপে থিয় দিছে। বিনিয়োগৰ সিদ্ধান্তৰ বাবে সূচক, মাপকাঠী আৰু গাইড হিচাপে ইয়াৰ ভূমিকাই বিত্তীয় পৰিৱেশ তন্ত্ৰত ইয়াৰ গুৰুত্বৰ ওপৰত আলোকপাত কৰে। ভাৰতে অৰ্থনৈতিক পৰিৱৰ্তন আৰু বিশ্ব প্ৰত্যাহ্বানৰ মাজেৰে আগবাঢ়ি যোৱাৰ লগে লগে চেন্সেক্স দেশৰ শ্বেয়াৰ বজাৰৰ স্পন্দন বুজিবলৈ আৰু ব্যাখ্যা কৰাৰ বাবে এক মূল আহিলা হৈয়েই আছে।
